بازار لوازم یدکی این روزها پر از قطعات تقلبی، بی‌کیفیت و همچنین محصولات زیرپله‌ای است؛ محصولاتی که با بسته‌بندی‌های معمول و گاه بسته‌بندی برندهای معتبر در بازار عرضه می‌شوند. شناسه‌دار شدن قطعات و مهم‌تر از آن تعلق کدرهگیری به آن‌ها، قطعا می‌تواند دست افراد سودجو را رو کند و مصرف‌کننده نیز قطعه‌ای با نام‌ونشان و کیفیت بالا و همچنین با علم به گارانتی‌دار بودن قطعه دریافت می‌کند. ضمن این‌که با شناسنامه‌دار شدن و تعلق کد رهگیری، قیمت محصول نیز مشخص می‌شود و مصرف‌کننده نهایی نیز می‌تواند محصول را نه با قیمت نجومی بلکه با بهایی معقول به دست آورد.
در بخش پایانی گفت‌وگو با احمدرضا رعنایی، رئیس کمیته لوازم یدکی انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی به این بحث پرداختیم.
گفتید تا امروز 17 قطعه شناسه‌دار شده‌اند که چندان قابل‌توجه نیست. درمجموع چه تعداد قطعه باید شناسه‌دار شوند؟
تعداد قطعاتی که باید شناسه‌دار شوند بالای 2هزار قطعه است. بر این اساس، سه گروه قطعات که در اولویت شناسه‌دار شدن قرار گرفته‌اند؛ کالاهایی که از نظر ایمنی خودرو حساسیت بیشتری داشته یا برای قاچاق‌شدن حجم و وزن مناسب‌تری دارند یا قیمت بیشتری دارند، در اولویت هستند. این قطعات شامل لاستیک، باتری، سوپاپ، لامپ، رینگ چرخ، رینگ موتور، دیسک و صفحه، بلبرینگ کلاچ و... می‌شوند. این محصولات شناسه‌دار شده‌اند، اما هنوز شناسه رهگیری دریافت نکرده‌اند. این در حالی است که شناسه رهگیری می‌تواند کمک کند در هر نقطه از کشور که این کالا مورد بازرسی قرار می‌گیرد، ضابط قانونی یا اتحادیه یا مسئول نظارت بر این کالا به شناسه این قطعه پی ببرد.
قطعاتی که شناسه‌دار می‌شوند، وارد سامانه تجارت ثبت خواهند شد. اما برخی قطعه‌سازان به دلیل این‌که قطعات شناسه‌دار قیمت‌گذاری می‌شوند، تمایلی برای شناسه‌دار شدن قطعات ندارند. فکر می‌کنید این مساله تا کجا ادامه داشته باشد؟ قطعه‌سازان چه زمانی به این مهم تمکین می‌کنند؟
بسیاری از افراد به دنبال سودجویی و یافتن راهی برای تامین منافع خود هستند. اما به‌هرحال باید در نقطه‌ای راه سودجویی نامتعارف بسته شود و به پایان برسد. همین افراد سودجو هم در بخش‌های دیگر از شناسه‌دار نبودن کالا ضربه می‌خورند. به‌عنوان مثال لباس بدون شناسه را با قیمت بالا خریداری می‌کنند، لوازم خانگی را به قیمت گزاف می‌خرند یا حتی خرید دستگاه‌هایی مانند بلبرینگ را برای کارخانه با قیمت‌های نجومی انجام می‌دهند. فرهنگ این اقدام باید برای تمام افراد جامعه جا بیفتد و بدانیم شناسه‌دار نکردن کالا زرنگی نیست، بلکه آسیب زدن به خودمان و سایر افراد است.
انجمن‌های قطعه‌سازی چه کارهایی در این خصوص انجام داده‌اند تا تولیدکنندگان ترغیب شوند که در سامانه جامع تجارت ثبت کنند؟
برای این‌که تمایل به ثبت در این سامانه افزایش یابد، ما به تولیدکنندگان اطلاع‌رسانی کردیم در نتیجه 17 قطعه شناسه‌دار شد. همچنین به تولیدکنندگان اعلام شده است که از نظر شبکه‌های سازمان صمت هر یک از این تولیدکنندگان در هر استانی که قرار دارند، باید هر سه ماه یک بار لیست تولیدات خود را ارائه دهند و تنها بر اساس همین لیست است که می‌توانند مواد اولیه و دیگر ملزومات خود یا خدمات وزارتخانه را دریافت کنند. باید به این نکته توجه داشت این موارد به‌تنهایی کافی نیست و تا زمانی که کد شناسه رهگیری اعلام نشود و امکان رهگیری این قطعات وجود نداشته باشد، به نظر می‌رسد کاری انجام نشده است. شناسه کالا به‌تنهایی کاری انجام نمی‌دهد و فقط پله اول از این اقدامات است. اگر تنها شناسه کالا درج شود، تولیدکننده باز هم می‌تواند فعالیت خود را به روال گذشته انجام دهد و تغییری در کار خود ایجاد نکند.
آیا تاخیر در اعلام شدن کد رهگیری مربوط به وزارت صمت است؟
بله؛ بعد از شناسه کالا باید شناسه رهگیری اعلام شود. اما مشکلاتی که در وزارتخانه وجود داشته، مانع از اعلام شناسه رهگیری شده است. وزارت صمت که متولی این کار است، مدت‌ها بدون وزیر بود و بعد از آن نیز دو سرپرست این وزارتخانه تغییر کردند و جدیت مورد انتظار در این کار دیده نشده است. امیدوارم با حضور آقای رزم‌حسینی به‌عنوان وزیر جدید، جلسات مربوط به این موضوع هرچه بیشتر شتاب بگیرد و بتوانیم در زمان کوتاه‌تری شاهد سروسامان دادن به شرایط بازار قطعات یدکی باشیم.
آیا با توجه به الزامی که وجود دارد، تمامی قطعه‌سازان فارغ از نوع قطعه تولیدی ملزم به استفاده از شناسه کالا خواهند شد؟
قطعه‌سازان در ردیف گروهی ملزم به شناسه‌دار کردن قطعات خود هستند. این یک قانون است که اجرای آن به وزارتخانه محول شده است و تخطی از این قانون برای وزارتخانه هم بار حقوقی خواهد داشت. بنابراین امیدوار هستیم وزارتخانه به‌عنوان متولی این امر به‌زودی اقدامات بیشتری انجام دهد.
درحال‌حاضر کدام نوع قطعات در بازار مشکل‌ساز هستند؟
دو دسته قطعه در این زمینه وجود دارد. نخست قطعاتی که کیفیت آن‌ها به دلیل واردات غیررسمی که به نام قاچاق می‌شناسیم، مشکل‌ساز شده است. این قطعات در ظاهر و از لحاظ بسته‌بندی مشابه کالای اصل هستند، اما از کیفیت لازم برخوردار نیستند و مشتری و تعمیرکار را با هم دچار مشکل می‌کنند. دسته دوم، قطعات بی‌کیفیتی هستند که اغلب توسط سازندگان بی‌نام‌ونشان به بازار عرضه می‌شود که مجوزهای لازم را ندارند و پاسخگوی کیفیت هم نیستند و بعد از کسب سود هم به یک‌باره از بازار محو می‌شوند. به‌طور معمول، این قطعات غیرقابل شناسایی هستند و به سفارش برخی سودجویان با نازل‌ترین کیفیت، تولید و در سطح بازار عرضه می‌شوند.
به‌طور کلی تولید قطعات زیرپله‌ای چه تاثیری بر بازار و صنعت می‌گذارد؟
تولید این قطعات دو ضربه اساسی را به صنعت قطعه و بازار لوازم یدکی وارد می‌کند. نخست این‌که؛ مصرف‌کننده به دلیل دستیابی به کالای ارزان آن‌ها را تهیه می‌کند که متاسفانه نتیجه استفاده از چنین قطعاتی چیزی جز تعمیرات چندباره خودرو و صرف هزینه گزاف‌تر از خرید قطعات اصلی گران‌تر نیست. دوم این‌که؛ تولیدکنندگان اصیل ضربه می‌خورند.
زیرا آن‌ها با توجه به تامین مواد اولیه استاندارد و هزینه برای تولید باکیفیت، با لوازم یدکی زیرپله‌ای اختلاف قیمت دارند. با این‌حال با توجه به این‌که مشتریان دچار مشکل کاهش قدرت خرید شده‌اند، به سمت خرید قطعات تقلبی سوق داده می‌شوند. اما در مورد خرید قطعات تقلبی با ظاهر قطعات اصلی هم با توجه به این‌که مشتری قطعه اصلی را امتحان کرده و از کیفیت آن آگاه است، چندان خرید قطعه تقلبی باعث بی‌اعتمادی او نمی‌شود و می‌داند تولیدکننده اصلی چه قطعاتی با چه کیفیتی عرضه می‌کند.
پیام شما به‌عنوان رئیس کمیته لوازم یدکی انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی چیست؟
پیام من برای تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان، مکانیسین‌ها و واردکنندگان این است که این کشور همه ماست و منافع ملی و آیندگان ما به این گره خورده که سرمایه‌های کشور را به بهترین نحو استفاده کنیم و برای آیندگان یک راه و روش زندگی خوب باقی بگذاریم.
اگر همه دست به دست هم ندهیم و این جرثومه فساد را از بین نبریم، موفق نخواهیم بود. این زالویی که به نام فساد به جان اجتماع افتاده، باعث شده است هر کار اشتباهی به عرف تبدیل شود و متاسفانه به تبعات زشت آن نگاه نمی‌کنیم.
بسیاری افراد تنها به دنبال سوءاستفاده و پیش بردن منافع خود هستند. اما همه ما در یک کشتی نشسته‌ایم و باید کار اجتماعی انجام دهیم. باید با فساد و تقلب مقابله کنیم و باید این کار را از خودمان شروع کنیم. نباید انتظار داشته باشیم اول دیگران انجام دهند و ما پیروان آن‌ها شویم. نباید بتوانند ما را به زور شبیه بقیه کنند. اگر هر صنفی از خود برای مقابله با فساد شروع کند، مطمئنا همه می‌توانیم موفق شویم.
